Door Hans van Vlaanderen — 17 Oct, 2021
Er komen steeds meer 10-14-scholen in Nederland. De LeerOnderneming in Ridderkerk is er één van en is in augustus 2016 met een eigen onderwijsconcept gestart: kinderen volgen geen vakken, maar leren binnen domeinen. Science bijvoorbeeld. Of culture. Het motto is: leren door doen. Daarbij draait het niet om cijfers, maar om de ontwikkeling van vaardigheden.
Op De LeerOnderneming worden leerlingen tussen de 10 en 14 jaar door een team van po- en vo-docenten in een doorlopende leerlijn begeleid naar de overstap naar het vo. Klaas van der Hoek is initiatiefnemer en directeur voortgezet onderwijs op De LeerOnderneming. Enthousiast en zonder er doekjes om te winden, vertelt hij waarom dit onderwijsinitiatief in Ridderkerk is neergezet.
‘Normaalgesproken wordt eind groep 8 bepaald naar welk onderwijstype een kind gaat. Als schijven gaan de kinderen de sjoelbak in, en als ze eenmaal in een vakje zitten, komen ze daar moeilijk uit,’ vindt Van der Hoek. ‘Vervolgens krijgen leerlingen op het vmbo, havo of vwo alleen nog maar lesstof aangeboden dat uitgevers voor dat type onderwijs gemaakt hebben. Dat is niet voor alle kinderen een passende overgang. Soms kun je op kinderen van 12 nog helemaal geen etiket plakken... Daarnaast is het ontwikkelen van vaardigheden essentieel voor het leerproces van nu en later. Voor Van der Hoek zijn dit de redenen om een onderwijsconcept te ontwikkelen met een eigen curriculum.
Het onderwijsprogramma van de LeerOnderneming is verdeeld over zes domeinen: math, science, creation, culture, communication en care & choice. Onder elk domein vallen een aantal vakgebieden met de daarbij behorende kerndoelen. Van der Hoek: ‘We hebben alle leerdoelen bij wijze van spreken op een hoop gegooid en verdeeld over de domeinen. Vervolgens is het ontwikkelteam lesmateriaal gaan schrijven op drie niveaus: develop, main en expert.’
Voor elk domein zijn zes modules per leerjaar ontworpen. Kinderen werken met digitale kaarten waarop de opdrachten staan. De verschillende niveaus zitten hierin “verstopt”. ‘Leerlingen werken aan dezelfde opdrachten; de niveauverschillen komen tot uiting in hoe een leerling de opdracht heeft uitgevoerd,’ legt Van der Hoek uit.
Bij De LeerOnderneming draait het om de ontwikkeling van vaardigheden, die bouwstenen worden genoemd. Er zijn er tien: nieuwsgierig zijn, communiceren, zelfstandig zijn, oplossingen bedenken, doordenken, weten, ontdekken, samenwerken, kritisch denken en ict gebruiken. Bij elke module staan andere bouwstenen centraal, en aan het eind van iedere periode kijken leerkracht, leerling én ouders samen naar de ontwikkeling van de bouwstenen. Maar hoe houd je die ontwikkeling bij?
Van der Hoek: ‘In de leerlingvolgsystemen die het reguliere onderwijs gebruikt, kun je vooral cijfers invoeren. Maar bij ons haal je geen 6,2 voor samenwerken. Wij geven kinderen feedback op een vaardigheid door middel van rubrics.’
Maar hoe kun je laten zien hoe een kind zich ontwikkeld en waar leg je dat vast?
Van der Hoek: ‘Ik heb eerst zelf iets geknutseld in Excel, maar we wilden liever een digitaal systeem om alle gegevens in te bewaren. Inmiddels hebben we zo’n systeem gevonden in Simulise. Een platform waarin kinderen een portfolio kunnen opbouwen en worden beoordeeld op vaardigheden. Het mooie daaraan is dat je verschillende bouwstenen in een competentiediagram kunt weergeven, zodat je in één oogopslag ziet hoe het met een leerling staat.’
Ook andere besturen kunnen gebruikmaken van het concept van De LeerOnderneming. Van der Hoek: ‘De ontwikkeling van dit concept met een eigen curriculum was een flinke investering. Het zou zonde zijn om dat alleen zelf te gebruiken en het alleen voor leerlingen in Ridderkerk ter beschikking te stellen. Daarom kunnen andere besturen bij ons aankloppen voor onze expertise en materialen in de vorm van een samenwerkingsovereenkomst. Natuurlijk moet daar een financiële vergoeding tegenover staan, maar die is aanzienlijk lager dan wanneer je zelf het wiel moet uitvinden. En je hoeft zelf ook niet op zoek naar een systeem waarin alle resultaten worden bijgehouden.’
Samenwerken heeft nog een voordeel, vindt Van der Hoek: ‘Richting OCW kunnen we een spreekbuis vormen en aangeven tegen welke problemen we aanlopen als 10-14-school. Ik ben zelf bijvoorbeeld eerstegraads wiskundedocent, maar mag geen lesgeven in klas 1 en 2, omdat ik niet bevoegd ben om basisschoolleerlingen les te geven. En zo zijn er meer regels die voor ons onderwijs lastig zijn.’
De voordelen van De LeerOnderneming? Daar hoeft Van der Hoek niet lang over na te denken. ‘In de eerste plaats hebben kinderen langer de tijd om zich te ontwikkelen tot het niveau dat bij hen past. En door ons te richten op vaardigheden, leren kinderen veel over hun eigen ontwikkeling. Van ouders horen we terug dat hun kind is veranderd. Ze zijn initiatiefrijker en actiever geworden – ook thuis! In De LeerOnderneming is samenwerken belangrijk. Doordat je samen tot een resultaat moet komen, ben je van elkaar afhankelijk. Het is natuurlijk fantastisch dat ouders merken dat hun kind anders is gaan communiceren en thuis ook de zin ziet van samenwerken en wat vaker de handen uit de mouwen steekt.’
Over De LeerOnderneming: https://www.deleeronderneming.nl