De Nieuwste School: Het plusdocument in de praktijk

Denk je aan het voortgezet onderwijs, dan denk je algauw aan cijfers, vakken en docenten voor de klas. De Nieuwste School in Tilburg geeft een ander beeld. Daar zijn leerlingen eigenaar van hun leerproces en is het uitgangspunt ‘verwondering’. Bas Leijen is Manager Onderwijs van de onderbouw op deze school, waarbij hij bijna vanaf de oprichting in 2005 is betrokken. In een gesprek vertelt hij hoe het onderwijs op zijn school steeds verder ontwikkelt en dat het startpunt daarbij altijd de visie moet zijn, oftewel het waaróm – al doende werd dat steeds duidelijker. Het plusdocument in het digitale portfolio van Simulise wordt op zijn school als instrument gebruikt.

De drie uitgangspunten van de Nieuwste School zijn verwondering, eigenaarschap en het geleerde zichtbaar maken. Toen de school zocht naar een digitaal systeem dat deze vertrekpunten ondersteunt, kwamen ze uit bij Simulise. Bas Leijen: ‘Het is onze eerste opdracht dat een leerling onze school verlaat met een diploma op zak. Maar aan een diploma kun je niet zien waar de kracht ligt van een leerling en ook niet hoe zijn persoonlijke groei eruit ziet. Wij maken dat wél zichtbaar. Dat doen we in een persoonlijk portret in Simulise. Het diploma is daarmee niet alleen een opsomming van cijfers, maar geeft de ontwikkeling van de leerling door de afgelopen jaren weer.’

Gedurende het leerproces bouwen leerlingen hun eigen portfolio op. De leerling is daar eigenaar van. Leijen: ‘In feite is het samenstellen van een portfolio een vorm van gedocumenteerd reflecteren. Leerlingen staan stil bij wat ze gedaan hebben, hoe ze iets hebben aangepakt en wat ze al weten en kunnen. Reflecteren kun je natuurlijk niet van de ene dag op de andere. Daarom leren leerlingen op de Nieuwste School wat reflecteren is en wat we daarbij van hen verwachten.’

Persoonlijk portret

Het persoonlijke portret is op de Nieuwste School onderdeel van het portfolio. Voor de invulling ervan is een lijn ontwikkeld dat leerlingen op verschillende momenten van het jaar invullen. Het is een soort rapport geworden, dat ook deel uitmaakt van het einddiploma. ‘In het persoonlijk portret staat het competentiediagram, een reflectie van de leerling, een bepaalde opdracht, maar ook een stuk van de mentor,’ vertelt Leijen. ‘De leerling moet de mentor uitnodigen om een stuk te plaatsen in Simulise. In dit stuk geeft hij of zij weer hoe de leerling zich heeft ontwikkeld.’

Het competentiediagram vormt vaak de aanleiding voor een gesprek, vertelt Leijen. Leerlingen praten bijvoorbeeld met een mentor of expert (zoals een vakdocent op deze school wordt genoemd) over verschillen in scores die zij zichzelf hebben gegeven voor competenties en de scores die de expert hun heeft gegeven. Deze verschillen zijn zichtbaar in het competentiediagram. Ook in gesprekken met ouders kan het persoonlijk portret verhelderend werken. ‘We horen vaak terug dat ouders hun kind erin herkennen. Dat vind ik heel waardevol.’

Pas op de plaats

In het mentoraat op deze Tilburgse school worden leerlingen begeleid op de ontwikkeling van vijf competenties: onderzoek doen, reflecteren, presenteren en jezelf verantwoorden, omgaan met anderen vanuit respect en tolerantie en betrouwbaar zijn.

Leerlingen doen onderzoek in verschillende leergebieden en stellen met elkaar vast wat ze van hun eigen onderzoek hebben geleerd, maar ook wat ze hebben opgestoken van de presentaties van anderen. Deze reflectie maken ze zichtbaar in Simulise. In eerste instantie leek dat allemaal soepel te werken, maar toch ontstond er hier en daar weerstand bij experts en leerlingen. ‘We werken op deze school niet met lesmethodes,’ vertelt Leijen. ‘Experts maken hun eigen lesmateriaal en leerlingen kiezen zelf een onderwerp dat ze binnen het thema willen onderzoeken. Onbedoeld is het beeld ontstaan dat je alles in Simulise kwijt moet kunnen, terwijl het platform zo helemaal niet bedoeld is. Voor we het in de gaten hadden werd het digitale platform leidend, terwijl je onderwijsvisie, the Why leidend moet zijn. We zijn ons daarom opnieuw gaan afvragen wat de rol is van competenties binnen ons onderwijs. Inmiddels hebben we daar een lijn voor opgezet. En nu gaan we kijken hoe we daar in Simulise vorm aan gaan geven.’

‘Achteraf gezien zijn we te snel gestart en dachten dat de oplossing in het platform zit,’ vervolgt Leijen. ‘Maar een instrument kan alleen een hulpmiddel zijn. Dat is misschien een goede tip voor andere scholen: handel vanuit je visie, en gebruik niet het gekozen instrument om vernieuwing tot stand te brengen.’

Meer weten?
https://www.denieuwsteschool.nl